چه زمانی به آنتی بیوتیک ها «بله» بگوییم؟

به گزارش ایسنا، مصرف بیش از حد یا نادرست آنتی بیوتیک ها، به باکتری ها این امکان را می دهد که به مرور زمان نسبت به داروها مقاوم شوند. این موضوع نه تنها درمان عفونت ها را دشوارتر می کند، بلکه منجر به تحمیل هزینه های درمانی بالاتر و طولانی تر شدن دوران بیماری می شود.

در ایران، عوامل مختلفی از جمله دسترسی آسان به آنتی بیوتیک ها بدون نسخه و تجویز نادرست آنها، به این مشکل دامن می زند.

نخستین آنتی بیوتیک توسط الکساندر فلمینگ در 1928 کشف شد و او دریافت که قارچ پنیسیلیوم میکروب های بیماری زا را نابود می کند. کشف پنی سیلین موفقیتی اساسی در درمان بیماری های عفونی محسوب شده و هنوز سالیانه جان هزاران انسان را از مرگ نجات می دهد.

متاسفانه توانایی و اثر بخشی این دارو به علت توانایی میکروب ها برای تطابق و مقاومت در برابر این دارو در حال از دست رفتن است، به همین دلیل درمان بیماری های عفونی روزبه روز سخت تر از گذشته شده است.

معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه هنگامی که باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها به مرور زمان تغییر یافته و دیگر به درمان پاسخ ندهند، مقاومت میکروبی رخ داده است، اظهار کرد: این مسئله باعث می شود درمان عفونت ها و بیماری های عفونی با مشکل روبرو شده و شدت بیماری و گسترش آن و موارد مرگ ناشی از آنها افزایش یابد. یکی از عواقب پدیده مقاومت میکروبی، بی اثر شدن آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای ضد میکروبی و سخت تر شدن یا غیر ممکن شدن درمان بیماری های عفونی خواهد بود.

رضا نظری با بیان اینکه امروزه نزدیک به 150 گونه آنتی بیوتیک در دسترس است، گفت: دهه 1950 میلادی را عصر طلایی کشف آنتی بیوتیک ها نامیده اند و از آن زمان تاکنون کشف و تولید داروهای آنتی بیوتیک جدید، کاهش یافته است. کمتر از 20 سال طول می کشد تا انواع مقاوم به دارو در میکروب ها ظهور یابند. ژن های مقاومت دارویی میکروب ها به سرعت بین آنها مبادله می شود و گاهی یک میکروب از هر 100 میکروب حاوی ژن مقاومت است. مقاومت میکروبی در برابر درمان بیماری هایی چون ایدز، سل و مالاریا و بیماری های آمیزشی، مشاهده می شود.

وی افزود: مقاومت میکروبی یکی از مهمترین مخاطرات تهدیدکننده بهداشت عمومی در قرن بیست ویک محسوب می شود و تبدیل به یک منبع مهم بیماری زایی و مرگ ومیر در سراسر جهان شده است. اغلب میکروارگانیسم های پاتوژن، توانایی مقاوم شدن در برابر حداقل گروهی از عوامل ضد میکروبی را دارند.

نظری بیان کرد: براساس پیش بینی های بعمل آمده تا سال 2050، مقاومت میکروبی مسئول نزدیک به 10 میلیون مورد مرگ سالیانه، 2.5 الی سه درصد کاهش تولید ناخالص ملی و هزینه سالیانه جهانی نزدیک به 100 میلیارد دلار آمریکا خواهد بود. براین اساس، افزایش آگاهی و حساس سازی جمعیت عمومی و گروه های حرفه ای خاص در زمینه مهار مقاومت میکروبی از طریق پرهیز از تجویز، توزیع و مصرف بی رویه(بدون تجویز پزشک) داروهای ضدمیکروبی و رعایت اصول پیشگیری از انتقال بیماری ها ضرورت دارد.

وی گفت: براساس یک گزارش بین المللی، در بین 63 کشور که میزان مصرف آنتی بیوتیک خود را به سازمان جهانی بهداشت گزارش داده اند، ایران بیشترین میزان مصرف را داشته و روند مصرف در سه سال اخیر رو به افزایش بوده است.

نظری در ادامه گفت: تشکیل کمپین برای گروه هدف جمعیت عمومی، دامداران و کشاورزان با محوریت آگاه سازی در این خصوص که میکروب های مقاوم به دارو قابل دیدن نیستند، ولی مبتلایان به آنها قابل مشاهده اند و با پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها، از مقاوم شدن میکروب ها جلوگیری کنیم، ضرورت دارد.

وی گفت: محور این کمپین برای گروه هدف شاغلین رشته های مرتبط بهداشتی درمانی نیز باید این موضوع باشد که میکروب های مقاوم به دارو، قابل دیدن نیستند ولی مبتلایان به آنها قابل مشاهده اند، پس با پرهیز از تجویز غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها، از مقاوم شدن میکروب ها جلوگیری کنیم و برای حفظ داروهای ضد میکروبی همگام و متحد شویم.

معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی ساوه با تاکید بر اینکه استفاده صحیح و بجا از آنتی بیوتیک ها یک مسئولیت همگانی است و باید از درمان خودسرانه با آنتی بیوتیک ها خودداری کرد، افزود: آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد ویروسی، ضد قارچ و ضد انگل را باید فقط با دستور پزشک مصرف شوند و آنتی بیوتیک های باقیمانده در منزل برای اطرافیان تجویز نشوند

وی با تاکید بر اینکه آنتی بیوتیک ها قادر به درمان سرماخوردگی، کرونا و آنفلوانزا نیستند، اظهار کرد: شست وشوی منظم دست ها با آب و صابون می تواند از گسترش عفونت ها بخصوص میکروب های مقاوم به درمان پیشگیری کند.

نظری با بیان اینکه استفاده خودسرانه و نادرست از داروهای ضدمیکروبی عامل اصلی بروز مقاومت میکروبی هستند، بر لزوم احتیاط در مصرف آنتی بیوتیک ها تاکید کرد و افزود: مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در جمعیت دامی، مساوی با مقاومت میکروبی در انسان است. میکروب های مقاوم، بین انسان، دام و محیط زیست در حرکتند و هرچه مصرف آنتی بیوتیک بیشتر شود شاهد مقاومت بیشتری خواهیم بود.

وی گفت: کلیه آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد ویروسی، داروهای ضد قارچ و ضد انگل که برای پیشگیری و درمان عفونت در انسان، حیوانات یا گیاهان استفاده می شوند، داروی ضد میکروبی محسوب می شوند.

وی در ادامه، عوامل محیطی مرتبط با داروها، مرتبط با بیمار و مرتبط با پزشک را از جمله عوامل موثر در بروز مقاومت میکروبی دانست و گفت: عوامل محیطی موثر در بروز مقاومت میکروبی شامل جمعیت زیاد و تراکم بالای آن، سطح پایین بهداشت عمومی، اجرای ضعیف برنامه کنترل عفونت بیمارستانی، افزایش سفرهای داخلی و بین المللی و استفاده گسترده از آنتی بیوتیک ها در پرورش دام و حیوانات و کشاورزی است.

نظری همچنین داروهای تقلبی و غلظت ناکافی در خون (حدود 10 درصد داروها)، کیفیت پایین داروها، افزایش مصرف داروهای آنتی بیوتیک، دسترسی بدون نسخه به داروهای آنتی بیوتیک و استفاده بدون توجیه از ترکیب ثابت آنتی بیوتیک ها را از عوامل دارویی موثر در بروز مقاومت میکروبی دانست.

وی درخصوص عوامل مرتبط با بیمار که در بروز مقاومت میکروبی موثر هستند گفت: این عوامل شامل عدم تبعیت دقیق از دوزهای استاندارد داروی تجویز شده، فقر، فقدان درک صحیح از رعایت بهداشت، فقدان آموزش، خود درمانی و درک ناصحیح است. عوامل مرتبط با پزشک یا تجویز کننده که در بروز مقاومت میکروبی موثر هستند نیز شامل استفاده نامناسب از داروهای موجود، ازدیاد استفاده از ترکیبات چند دارویی آنتی بیوتیک ها، استفاده بیش از اندازه از آنتی بیوتیک ها، تجویز دوز ناکافی و فقدان آموزش و بروزرسانی دانش است.

وی در خصوص برنامه اقدام جهانی علیه مقاومت میکروبی نیز گفت: در سال 2014 سازمان جهانی بهداشت با چاپ اولین گزارش جامع خود در مورد مقاومت میکروبی تاکید کرد که این تهدید جدی دیگر تهدیدی برای آینده محسوب نمی شود، بلکه هم اکنون در تمام مناطق، تهدیدی برای تمام افراد در هر سن و در هر کشور محسوب می شود. سازمان جهانی بهداشت در ماه مه 2015 برنامه اقدام جهانی برای مهار مقاومت میکروبی را با هدف حفظ توانایی ما برای پیشگیری و درمان بیماری های عفونی با استفاده از داروهای موثر و بی خطر ارائه کرد.

این مقام مسئول در علوم پزشکی ساوه با بیان اینکه در این برنامه پنج هدف پیش بینی شده است، گفت: ارتقاء دانش و افزایش شناخت از مقاومت میکروبی، تقویت مراقبت و پژوهش، کاهش میزان بروز عفونت، بهینه کردن مصرف داروهای ضد میکروبی و کسب اطمینان از سرمایه گذاری مستمر برای کاهش مقاومت میکروبی از جمله این اهداف است.

وی با طرح این پرسش که آیا من واقعا به آنتی بیوتیک نیاز دارم، گفت: به آنتی بیوتیک ها بله بگویید، زمانی که برای درمان عفونت های خاص باکتریایی به آنها نیاز است و به آنتی بیوتیک ها نه بگویید، برای ویروس هایی مانند عامل سرماخوردگی یا آنفلوانزا، یا آبریزش بینی، حتی در صورتی که ترشحات شما غلیظ، زرد یا سبز باشد. همچنین آنتی بیوتیک ها در برخی از عفونت های شایع باکتریایی از قبیل بیشتر انواع برونشیت، بسیاری از انواع سینوزیت و برخی عفونت های گوش میانی هم کمک کننده نیستند. آنتی بیوتیک ها تنها برای درمان انواع مشخصی از عفونت های باکتریایی کاربرد دارند.

معاون بهداشتی علوم پزشکی ساوه همچنین در خصوص راهکارهای مقابله با مقاومت میکروبی گفت: آموزش عمومی نخستین گام است و افزایش آگاهی مردم درباره خطرات مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها از طریق رسانه ها و کمپین های بهداشتی ضرورت دارد.

نظری کنترل نسخه نویسی را دومین راهکار بیان کرد و گفت: تجویز آنتی بیوتیک باید تنها بر اساس شواهد پزشکی انجام شود. همچنین باید با تقویت نظام پایش به دنبال ایجاد و توسعه سیستم های نظارتی برای بررسی میزان مقاومت و مصرف آنتی بیوتیک بود.

این مقام مسئول در علوم پزشکی ساوه، بهبود بهداشت و پیشگیری از عفونت ها را با رعایت نکات بهداشتی مانند شستن دست ها و واکسیناسیون را عاملی برای کاهش میزان نیاز به آنتی بیوتیک ها دانست و گفت: مقاومت میکروبی، مسئله ای است که همه افراد جامعه، از مسئولان بهداشتی گرفته تا مردم عادی، باید در کاهش آن نقش داشته باشند. استفاده مسئولانه از آنتی بیوتیک ها و تقویت برنامه های پیشگیری از عفونت می تواند تاثیر بزرگی در مهار این بحران جهانی داشته باشد.

انتهای پیام